بخشش، دشوار اما شیرین

لذتی که در بخشش هست، در انتقام نیست.» از کودکی این جمله را شنیده ایم، ولی حتما این هم به گوشمان خورده: «قبل از اینکه در مورد راه رفتن کسی قضاوت کنی کمی با کفش های او راه برو.» با این اوصاف نمی توان به سادگی گفت آن کس که نمی بخشد، اشتباه می کند چراکه قضاوت ساده نیست و همین ماجرا غیر از اینکه در دنیای واقعی قابل توجه است، دستمایه بسیاری از آثار ادبی و هنری بوده. چهره های مشهورآنانی که در دنیای شهرت گام بر می دارندکم وبیش بارها با استفاده از این محبوبیت برای منصرف کردن اولیای دم مقتولان پیش قدم بوده اند.اما بخشش بزرگواری خاصی می خواهد و بی شک به واسطه آن، کسی که می بخشد نزد خداوند جایگاهی ویژه دارد.حتی اگر فردی واقعا مرتکب قتل شده باشد و سزایش اعدام باشد، ما با بخشش مان، به او فرصت می دهیم تا فکر کند و زندگی دوباره ای را تجربه کند. فردی که یک بار تا پای چوبه دار رفته، مثل بیماری است که از بیماری مهلکی نجات پیدا کرده و طبعا زندگی او پس از آن بخشش و حیات دوباره، شبیه زندگی قبلی اش نخواهد بود.عفو و بخشش یکی از برترین ویژگی های اخلاقی است که تاثیرات بسیار مثبتی برای خود فرد عفوکننده نیز دارد و به طور کلی در مقایسه با آنهایی که کینه به دل می گیرند و در پی قصاص هستند افرادی که می بخشند خوشحال ترند و کمتر دچار تنش می شوندعفو و گذشت، در رأس ارزش‏ها قرار دارد. بررسی منابع اسلامی نشان می دهد که «گذشت» یکی از اصول اساسی در برخورد با لغزش افراد است. قرآن کریم، حتی در همان آیاتی که کیفر و مجازات را برای مجرمان و گناهکاران تشریع میکند و مؤمنان را از خطر و زیان آنان برحذر می دارد، گذشت و چشم پوشی از خطایشان را نیز به عنوان یک ارزش برتر مطرح می سازد. به عنوان مثال، در آیه ای پس از بیان چگونگی حکم قصاص می فرماید: پس اگر کسی از سوی برادردینی خود مورد عفو قرار گیرد و از قصاص او صرف نظر شود باید از راه پسندیده پیروی کند و (دیه را) با نیکی به عفوکننده بپردازد.»

چگونه ببخشیم و فراموش کنیم؟

بخشش کلید سلامت عاطفی، روانی و جسمی است. افراد بی‌رحم مستعد ابتلا به مشکلات قلبی و عروقی، دردهای مزمن، اختلال عملکرد عصبی، سیستم ایمنی سرکوب شده، اضطراب و افسردگی بوده و از داشتن یک زندگی اجتماعی خوب محروم هستند.یکی از کارهایی که انجام آن همیشه برای انسان سخت بوده پاسخ بدی با خوبی یا به عبارتی جبران بدی با محبت و بخشش نابخشودنی‌ها بوده است.به نوشته ایران، این مسأله موضوع بسیاری از داستان‌ها و رمان‌ها را نیز تشکیل می‌دهد تا جایی که بسیاری از افراد به داستان‌هایی علاقه دارند که در آن با عشق به نفرت پاسخ داده شده است. هر گاه افراد مورد توهین و بی‌احترامی دیگران قرار می‌گیرند،احساس وحشت، نگرانی، ترس، غم و اندوه، افسردگی و نفرت به سراغ شان میآید و آنها را افسرده می‌کند. مطالعات نشان میدهد کلید طول عمر و سلامتی توسعه عادت بخشش است. محققان روانشناسی اجتماعی می‌گویند اگر می‌خواهید زندگی شاد و خوشحالی داشته باشید نابخشودنی‌ها را ببخشید. این واقعاً محبت آمیزترین کاری است که هرانسانی میتواند برای خود انجام دهد. ممکن است افرادی که در حق دیگری گناهی را مرتکب می‌شوند سزاوار بخشش نباشند اما این حق افراد است که از شر درد و غم و اندوه آزاد شوند. همانطور که «آن لندزر» میگوید: نفرت مانند اسیدی است که اگر در کشتی ریخته شود آن را از بین می‌برد.گاهی اوقات بخشش را می‌توان با چشم پوشی از اشتباههای دیگران ممکن ساخت. کسی که اشتباه دیگری را میبخشد لذت زیادتری از فرد بخشوده شده کسب میکند. عفو و بخشش باید در شخصیت گنجانده شود و نه به عنوان پاسخ به توهین‌ها بلکه به عنوان روش زندگی قرار بگیرد زیرا نفرت و خشم مانند سم به انسان صدمه میزند و بخشش مانند پادزهر عمل میکند، بهترین انتقام در برابر دشمنان داشتن یک زندگی موفق و شاد است، از دشمن به عنوان کسی استفاده کنید که باعث رشد شده و برای مبارزه با انرژی‌های بد توانمند شوید،بخشش موجب آزاد کردن خشم، ترس و درد میشود و دریچه‌های قلب را به شادی، صلح و عشق باز میکند.محققان می‌گویند: قدرت بخشش را دست کم نگیرید، بخشش کلید سلامت عاطفی، روانی و جسمی است. افراد بی‌رحم مستعد ابتلا به مشکلات قلبی و عروقی، دردهای مزمن، اختلال عملکرد عصبی، سیستم ایمنی سرکوب شده، اضطراب و افسردگی بوده و از داشتن یک زندگی اجتماعی خوب محروم هستند. پرورش کینه در دلها باعث میشودجهان خصمانه به نظر برسد.آنها نشان دادهاند بیمارانی که از دردهای مزمن رنج میبرند بعد از رها کردن کینه و خصم و توجه به بخشندگی زخمها و دردهایشان التیام می‌یابد.مؤسسه سلامت زنان دانشگاه هاروارد طبق یافته‌های اخیر اعلام کرد بخشش منجر به بهبود سلامت روانی و جسمی میشود. محققان دریافتهاند افرادی که کینه به دل میگیرند و ذهن شان را در اختیار افکار کینه جویانه قرار میدهند با سفتی عضلات و افزایش فشار خون و تعرق روبه رو میشوند.بررسیها نشان میدهد افرادی که آمرزنده و بخشنده هستند فشار خون و ضربان قلب شان عملکرد خوبی دارد و کاهش کار قلب با بهبود روابط در ارتباط است.همچنین مطالعات نشان می‌دهد زن و شوهرهایی که به راحتی همدیگر را عفو میکنند و اشتباه‌های هم را میبخشند و احساس خیرخواهانه‌ای را به هم ابراز می‌کنند درگیری و مشکلات شان را بهطور مؤثرتری حل میکنند و دردشان کم میشود. در یک مطالعه کوچک در افراد مبتلا به درد مزمن کمر روشن شد کسانی که از تمرینات مدیتیشن استفاده کرده و بر خشم خود کنترل داشتند و احساس شفقت و بخشش را در خود تقویت کرده بودند احساس درد و اضطراب کمتری نشان میدادند. وقتی کسی را میبخشید حس بهتری نسبت به کسی که به شما صدمه زده به دست می‌آورید. مطالعات نشان می‌دهد افرادی که در طول جلسات روان درمانی از عفو و بخشش صحبت میکردند نسبت به سایر افراد، پیشرفت‌های بیشتری در سلامت روانی و جسمی داشتند.یکی از برترین ویژگی های اخلاقی که می تواند از هر فردی، انسانی بزرگ و قابل تقدیر بسازدعفو و بخشش در هنگام خشم است. به گفته امیر مومنان علی(ع) در عفو لذتی است که در انتقام نیست. طی کردن مراحلی که به گذشت و بخشایش منتهی می شود را می توان یک اقدام شجاعانه تلقی نمود.خشم به سلامتی فرد نیز لطمه می زند. فشار روانی مرتبط با "نبخشیدن"را نباید دست کم گرفت. با دو دستی چسبیدن به این گله و شکایت و احساس خشم و بی عدالتی حاصل از آن، همچنان به خطاکار امکان می دهدکه بر زندگی روزمره فرد خشمگین تاثیری منفی بگذارد.خطاکار هنوز هم دارد به او صدمه می زندوفردخشمگین مانع آن نمی شود.کوشش برای بخشش گذشت احساس رضایت و خوشبختی بیشتری به شما می دهد، تا غرق شدن در یک زندگی توام با کینه توزی و تلخکامی.

ویژگیهای بخشش درماه مبارک رمضانماه مبارک رمضان که ماه میهمانی خدا و گلچین قرآن کریم نامیده شده و با نام گرامی پیامبر عظیم الشان حضرت محمد (ص) شروع و با نام والای حضرت علی (ع) مزین گردیده، خانواده ای از پیروان آن بزرگواران با عملی خیر و خداپسندانه که نشانگر اخوت بین مسلمین بوده به استقبال این ماه مبارک رفته و با شاد کردن دلهای رهروان قرآن کریم، رافت اسلامی و معرفت انسانی را استحکام بخشیدند.خانواده ای که مدتها سفره خود را با اشک و زاری باز و بسته می کردند و هر لحظه جای خالی فرزند رشیدشان را دیده و آه غم در دل می پروراندند و منتظر حکم دادگاه بر قاتل فرزندشان بودند که دادگاه، جوانی را به عنوان قاتل شناسایی و بعد از تحقیق و بررسی، حکم قصاص نفس صادر می کند.تعدادی ازاهالی محل بزرگان خدمت خانواده داغ دیده می رسندومذاکرات شروع می شودازایشان خواهش می کننداین جوان راببخشیدانشاالله موردرحمت الهی ودرپناه خداوندمنان باشیدواین بخشش بدون هیچگونه چشم داشتی انجام می شودوقاتل اززندان آزادمیگرد.دموج خوشحالی دوخانواده رادربرمی گیردوجوان قاتل دست پدرمقتول رامی بوسدبه پایش می افتدکه ناگهان پدرمقتول بزرگواری می کندزیر بغل جوان رامی گیرداورادرآغوش خودوصورتش رامی بوسدجوان قاتل ابرازندامت می کند وگریه های اوپایانی ندارد.

تکثیر عشق و مهربانیعفو ازصفات پسندیده ای است که در مکاتب اخلاقی مورد ستایش قرار گرفته با به کار بردن این صفت در زندگی می توان از ثمرات دنیوی آن که داشتن سلامت روانی و جسمانی است بهره مند شویم و هم ردیف پرهیزکاران و متّقین قرار بگیریم و در آخرت از شفاعت رسول خدا بی نصیب نگردیم. مطالب استفاده شده در این پژوهش از منابع شیعی می باشد زیرا عفو از موضوعاتی است که برای اثبات آن نیازی به منابع اهل تسنن ندیدم و ائمه اطهار : و علمای اخلاق شیعه مذهب به قدر کافی پیرامون آن پرداخته اند. در این پژوهش از منابع متعدّد اخلاقی، تفسیری و روایی استفاده شد از جمله آن: کتاب گذشت عالی ترین نشانه ی کرامت انسانی، اخلاق در قرآن، قلب سلیم، تفسیر نمونه، و المیزان، نهج البلاغه و صحیفه سجّادیّه می توان اشاره نمود. روش جمع آوری مطالب به صورت فیش برداری و کتابخانه ای انجام شده است. عفو و بخشش به معنی روحیّه ی گذشت از تقصیر و اشتباه دیگران و ندیده گرفتن اشتباه های آنان و نرمی در برخورد با دیگران و سخت گیری نکردن در برابر خطای آنان می باشد. هرگاه در جامعه حوادثی روی دهد که حسّ نزاع و انتقام گیری راتحریک کند و صرف اجرای قانون که طبعاً خشک و بی روح است نمی تواند مسئله را به طور ریشه ای حل و فصل کند. عفو و بخشش که از برترین صفات خداوند است به عنوان مکمل نظام حقوقی خلاء موجود را می تواند پرکند. جواز عفو در جایی است که خطا و اشتباه معلول بی خبری، غفلت، جهل، حسد و کم ظرفیتی خطاکار باشد که مکتب انسان ساز اسلام در مورد ظلم های فردی از عفو و بخشش سخن می گوید و به ستم دیده ای که بر ظالم خود دست یافته درس اخلاق و فضیلت می دهد و به وی خاطرنشان می کند که بزرگواری و کرامت نفس در این است که حقّ شخصی خود را ببخشی و متجاوز را از کیفر معاف نمایی و او را مدیون انسانیّت خویش کنی اما اگر بخشش موجب گستاخی طرف می گردد دیگر جای عفو نیست به خصوص در برابر دشمنان که اصول و ارزش های که ریشه و اساس یک جامعه است را نشانه رفته باشند. مبلّغین، دانشمندان و رهبر یک جامعه بیشتر از دیگران با افراد متعصّب و جاهل وکم فرهنگ مواجه می شوند بنابراین بر این افراد لازم است که بیشتر از دیگران متخلّق به این اخلاق الهی باشند تا باعث اصلاح نفوس آنان گردند. عفو و بخشش، آثار و ثمرات دنیوی و اخروی فراوانی دارد از جمله ثمرات دنیوی، می تواند موجب عزّت فرد عفوکننده گردند و بر درجه و مرتبه او بیفزاید و امنیّت و محبوبیّت اجتماعی را نصیب او گرداند. و امّا ثمرات اخروی، آسان گیری در حساب و دخول در بهشت که خداوند متعال نصیب فرد بخشنده در آخرت می نماید. از جمله راه های کسب فضیلت عفو، می توان به مقابله با خاستگاه خشم اشاره نمود زیرا خشم، انتقام جوی و کینه ورزی را به دنبال دارد و کینه باعث سخت شدن دل می گردد.خداوند خود را با صفت عفو و بخشش در قرآن معرفی نموده است؛ عفو یک رحمت الهی است و اولیای الهی هم که واجد مکارم اخلاق می باشند مأموریت دارند که پیروان خویش را با صفات عالی انسانی تربیت کنند و کرائم اخلاق را که معیار انسان برتر است را در نهادشان پرورش داده و مؤمنان خطاکار را از یأس و ناامیدی نجات دهند. به یقین عفو و بخشش بر انتقام و کینه ترجیح دارد محبوبیّت انسان را دو چندان می کندوکینه ها را می شوید وتبدیل به محبت و دوستی مینماید.یادمان بماندببخشیم تاانشاالله خداوندماراببخشدموفق وپیروزسربلندباشید.

منابع:المیزان-نهج البلاغه-تفسیرنمونه

گرت از دست آید دهنی شیرین کن  :  مردی آن نیست که مشتی بزنی بر دهنی

 

پایان